Na terenie Gdyni zlokalizowane są trzy stacje pomiarowe GIOŚ mierzące jakość powietrza:
- AM10, ul. Wendy – Śródmieście
Pomiar: tlenki azotu (NOx), tlenek azotu (NO), dwutlenek azotu (NO2), pył zawieszony PM10 - AM9, ul. Szafranowa – Dąbrowa
Pomiar: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx), tlenem azotu (NO), dwutlenek azotu (NO2), pył zawieszony PM10, ozon (O3) - AM4, ul. Porębskiego – Pogórze
Pomiar: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx), tlenek azotu (NO), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla (CO2), pył zawieszony PM10, ozon (O3)
Pierwszy wniosek: żadna ze stacji zlokalizowanych w Gdyni, nie monitoruje poziomu najdrobniejszych, a jednocześnie najbardziej szkodliwych, pyłów zawieszonych PM2.5, czyli pyłów o średnicy cząstek poniżej 2.5 mikrometrów.
Drugi wniosek: wszystkie stacje rozmieszczone są z dala od skupisk budynków ogrzewanych indywidualnie, które są głównym źródłem smogu. Stacje AM4 i AM9 rozmieszczone są na przewiewnych wzgórzach, odpowiednio 70 m n.p.m. oraz 143 m n.p.m. Z kolei stacja AM10 zlokalizowana jest na terenach portowych, 4 m n.p.m.
Pyły zawieszone (PM10 i większe), z uwagi na znacznie większą masę, charakteryzują się duża prędkość opadania, w wyniku czego znacznie krócej utrzymują się w atmosferze. Sprawia to, że występują one lokalnie, blisko miejsca powstania. Ma to szczególne znacznie przy topografii Gdyni, gdzie większość źródeł emisji znajduje się w dolinach („stare” dzielnice), otoczonych wysokimi wzgórzami.
Smog w największym stopniu tworzą drobne pyły PM2.5, które potrafią utrzymywać się w powietrzu przez wiele dni, lub nawet tygodni, są również znacznie trudniej usuwane przez np. deszcz.
Oba te czynniki powodują, że pomiary smogu, który zagraża mieszkańcom Gdyni, są całkowicie nieefektywne. W sytuacji gdy stacje pomiarowe pokazują dobrą lub bardzo dobrą jakość powietrza (bazując na pomiarach PM10), znaczna część mieszkańców miasta mieszka lub pracuje w rejonach, gdzie smog potrafi wielokrotnie przekraczać bezpieczne poziomy określone dla aerozoli PM2.5.
Kiedy pojawia się smog w Gdyni?
Smog przeważnie powstaje podczas pogody antycyklonalnnej (wyżowej), charakteryzującej się wysokim ciśnieniem, niewielkim zachmurzeniem, słabymi wiatrami lub ich brakiem. Atmosfera jest stabilna, pojawia się zjawisko izotermii a następnie inwersji temperatury. Taka sytuacja powoduje odcięcie możliwości ucieczki pyłów do wyższych partii atmosfery i gromadzenie ich przy powierzchni.
Wysokie wzgórza otaczające miasto (Pojezierze Kaszubskie otaczające Trójmiasto od zachodu wznosi się na ponad 200 m nad poziom morza) znacząco pogarszają sytuację. Przy dominującym zachodnim kierunku wiatrów, nawet jeżeli takowy się pojawi, to często nie jest w stanie usunąć smogu gromadzącego się w Obniżeniu Redłowskim (Orłowo, Mały Kack, Wzgórze, Śródmieście) oraz w mniejszym stopniu, Pradolinie Kaszubskiej (część Śródmieścia, Grabówek, Leszczynki, Chylonia, Cisowa). Zanieczyszczenia koncentrują się na bardzo ograniczonym obszarze przez co szybko mogą osiągać bardzo wysokie stężenia. Warto zaznaczyć, że dzielnice, które szczególnie dotyka problem smogu, zamieszkanie są przez ponad połowę mieszkańców Gdyni. Dodatkowo, znaczna część pozostałych mieszkańców miasta, pracuje lub uczy się codziennie w zagrożonych rejonach.
Jeżeli zimą zdarzy się południowy kierunek wiatru, nad Trójmiasto napływają skażone masy powietrza znad centralnej i południowej Polski. Z racji, że pyły PM2.5, w odróżnieniu od mierzonych przez gdyńskie stacje monitorujące PM10, utrzymują się tygodniami w atmosferze, dostajemy toksyczne powietrze które w żaden sposób nie jest monitorowane i odzwierciedlone w oficjalnych danych.
Warto przeczytać też : Smog a jakość powietrza w mieszkaniu – Gdynia Redłowo
Poniżej zamieszczona jest mapa prezentująca średnioroczny poziom rakotwórczych związków benzo[a]pirenu w powietrzu, którego emisja jest praktycznie w całości powiązana z tzw. niskim spalaniem (ogrzewanie domówi indywidualnych). Dane European Environment Agency z 2012 roku. Jak dobrze widać, Trójmiasto niestety nie jest żadną zieloną wyspą…
W opracowaniu została wykorzystana mapa hipsometryczna autorstwa Kazimierza Niecikowskiego – labgis.pl – znajdują się tam również inne bardzo ciekawe mapy.